Analiza socjologiczna materiałów zastanych.

Jedną z metod zastosowaną w projekcie, obok kwestionariusza, obserwacji, wywiadu, jest analiza socjologiczna materiałów zastanych. Analiza socjologiczna materiałów zastanych zostanie przeprowadzona w 18 spółdzielnia socjalnych województwa wielkopolskiego.

Analiza to: (gr. analysis - rozbiór), myślowe lub fizyczne rozkładanie jakiejś całości na części składowe w celach poznawczych, tj. w celu poznania tych części i związków między nimi, lub w celach praktycznych[1].

Źródła, czyli materiały zastane ze względu na miejsce ich pochodzenia dzielimy na: źródła znajdujące się archiwach rodzinnych: metryki urodzenia, albumy ze zdjęciami, kasety wideo, listy, dzienniki, pamiętniki. Druga grupa to źródła znajdujące się w różnych urzędach: statystyki urzędowe, ustawy, rozporządzenia, akty normatywne, dokumenty policyjne i sądowe,  dokumenty handlowe, dokumenty personalne będące w gestii urzędów, sprawozdania z działalności instytucji. Ostatnia grupa źródeł to dokumenty ogólnodostępne i okolicznościowe: książki telefoniczne, książki adresowe, informatory, ulotki i afisze dotyczące wydarzeń społecznych, prasa i inne środki masowego przekazu, dane archiwalne.

Metoda badań dokumentów to inaczej metoda badań wytworów ludzkich,  materialnych i symbolicznych jako źródeł pozyskiwania informacji w procesie badawczym. Dokumenty zastane syntetyzują wiedzę pod względem jakościowym.   

Największymi trudnościami w analizie materiałów jest brak istotnych danych zastanych. Często dane zastane mają selektywny charakter (mogą one być niereprezentatywne); nie każda jednostka ma jednakową szansę uwzględnienia w danych i nie wszystkie dane mają jednakową szansę przetrwania, czy przechowania. Jednakże te wady rekompensują poważne zalety jakie można przypisać temu typowi uzyskiwania materiałów do badań socjologicznych. Walory te uwydatniają się, gdy zestawi się rzeczoną technikę z tymi jakie opierają się na bezpośrednim pobieraniu danych werbalnych (ankieta, wywiad, zogniskowany wywiad grupowy). Każda z tych technik stanowi bowiem swego rodzaju niekontrolowany eksperyment i to ponadto eksperyment niekontrolowany –  umieszczając ankietowaną itp. jednostkę w sztucznej wyizolowanej z normalnych realiów życia społecznego sytuacji nie panuje nad wielością zmiennych jakie mogą wpływać na opinie a co dopiero mogące pozostawać z nimi w luźnym związku werbalne wypowiedzi. Natomiast analiza dokumentów zastanych jest metodą obiektywną, bazującą na zobiektywizowanych , jak by to powiedział Emil Durkheim, faktach.

Dokumenty, które poddane zostały  analizie w spółdzielniach socjalnych to statut i KRS spółdzielni, oferty handlowe i reklamowe, protokoły posiedzeń spółdzielców, biznesplany. Z takich dokumentów, analizując pod względem socjologicznym można wywnioskować jak funkcjonuje pełni i jak rozwija się spółdzielnia, kto jest tzw. „niekwestionowanym leaderem”, kto jest głównym pomysłodawcą pewnych rozwiązań, jakie role nieformalne prowadzą poszczególni członkowie spółdzielni, jakie zadania są dla nich priorytetowe, jakimi kompetencjami dysponują członkowie spółdzielni.

Źródła zastane badanych spółdzielni socjalnych zostały zweryfikowane jako element formułowania hipotez i problemów badawczych, wykorzystane zostały do opisu zjawiska jakim jest tworzenie i funkcjonowanie spółdzielni socjalnych.

Kluczem do przeprowadzenia analiz będzie zbieranie dokumentacji pod kątem przeprowadzenia analizy jakościowej  problemów badawczych.

Przypomnijmy w tym miejscu raz jeszcze, że problemy badawcze postawione w tym projekcie dotyczą w pierwszej kolejności własności siły roboczej oraz stosunków pracy w spółdzielniach socjalnych[2]. Inaczej ujmując, czy na sukces mierzalny za pomocą takich parametrów jak wynik finansowy, siła oddziaływania na otoczenia, zaangażowanie mierzone nadgodzinami, mają wpływ stosunki własności siły roboczej oraz kooperacja osób zaangażowanych w spółdzielnie. Nasze hipotezy dotyczą korelacji sukcesu spółdzielni socjalnych i między innymi takich zmiennych jak poziom wykształcenia, praca w określonym sektorze gospodarki, liczba członków klasy autokefalicznej zakładających spółdzielnię socjalną, kooperacja w procesie produkcji.

W procesie badawczym, każdy badacz, obserwator będzie miał za zadanie zabranie dokumentacji zgodnie z konspektem, lub też uzyskanie informacji szczegółowych o przyczynach, dla których spółdzielnia socjalna  nie prowadzi tejże dokumentacji, co pozwoli na uzupełnienie niezbędnych materiałów potrzebnych podczas analizy socjologicznej na etapie raportowania.

[1] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2001

[2] Patrz cel i metodologia badania.